Vladimir Tatlin

Vladimir Tatlin (1885-1953) bouwde aanvankelijk abstracte reliëfs uit hout, metaal, glas of ander materiaal. Zijn experimenten met kubistische vormen waren geïnspireerd door Picasso: hij had Picasso in zijn Parijse atelier opgezocht en daar diens driedimensionale constructies leren kennen. Zijn werk was zeer vernieuwend: de ruimtelijke constructies waren volkomen abstract. Ze verbeelden niets meer dan zichzelf. Volgens Tatlin moest het materiaal zijn eigen plastische karakter uitdrukken, eenvoudig en direct. De expressiviteit in de reliëfs ontstaat door de verschillende, contrasterende materialen, de eigenschappen daarvan, de vormen en de oppervlaktestructuren.

De reliëfs werden vaak hangend gepresenteerd, en waren ondanks de moderne materialen toch op ambachtelijke wijze gemaakt.

Het karakter van de constructivistische werken verschoof na verloop van tijd van kunst met een hoog ambachtelijk gehalte naar een soort technische labaratoriumkunst.
Ook het vrije experimenteren, vanwaaruit dit werk was ontstaan, verdween. 
Door de Russische revolutie veranderden Tatlin's ideeën radicaal: hij raakte ervan overtuigd dat de kunst qua doel en functie voornamelijk sociaal moest zijn. Dit standpunt ging de nieuwe Sovjet-kunst beheersen.

Tatlin kreeg van het Volkscommissariaat voor Onderwijs de opdracht een toren te ontwerpen als een eerbetoon aan de Russische communistische idealen, een monument voor de Derde Internationale Communistische Internationale. Deze staatsvergadertoren met radiozender zou meer dan 300 meter hoog worden, en moest concurreren met de Eiffeltoren. 

In de open, stalen constructie van staal en glas wilde Tatlin een kubus, een cilinder en een kegel realiseren met conferentieruimtes; deze zalen waren opgehangen in de reusachtige spiraal. De schuine spiraal van het draagskelet suggereert een voortzetting in de ruimte. Het is een kinetische sculptuur: de glazen ruimtes binnen de spiraal roteren. Het was een dynamische versie van de Eiffeltoren, maar dan 90 meter hoger. De toren zou eens per jaar, de verschillende onderdelen eens per maand, week of dag om hun as draaien.

Een plaquette verkondigde: ‘technici scheppen nieuwe vormen’. Het ontwerp liet zien hoe architectuur verbonden kan worden met machinetechnologie.

Dit werk droeg de marxistische en leninistische denkbeelden uit, het propageerde een technisch en moreel superieure staat. Een symbool van revolutionaire ideologie, technologie en esthetica.

Tatlin's toren is nooit gerealiseerd. Toch heeft het ontwerp generaties geïnspireerd als symbool van de toekomst op ideologisch, technisch en esthetisch terrein.

Tatlin op Pinterest